„Doktorze, awaria!” ❗️ słyszane w gabinecie ginekologicznym – domyślacie się, co najczęściej oznacza…. Bardzo możliwe, że któraś z Was była w takiej sytuacji, że sama podobne słowa wypowiedziała?
Antykoncepcja awaryjna, czyli tzw. tabletka dzień po – temat jest kontrowersyjny, ale czy słusznie? Kontrowersje narosły z powodu niezrozumienia istoty działania mechanizmu antykoncepcyjnego tej metody. Wzmogło je jeszcze wprowadzenie w Polsce w 2017 roku obowiązku wydawania tabletki dzień po wyłącznie na receptę.
Powiedzmy sobie jasno:
➡Tabletka dzień po nie ma działania poronnego.
➡Nie jest środkiem powodującym aborcję farmakologiczną.
➡Nie przerywa ciąży.
➡Jest skuteczna tylko przed zaistnieniem ciąży.
Mechanizm działania antykoncepcji awaryjnej wciąż nie jest jasny dla wielu osób. W dużym skrócie mówiąc tabletka dzień po ma za zadanie NIE DOPUŚCIĆ DO ZAPŁODNIENIA⛔️ – jak każda inna metoda antykoncepcji. Natomiast jeśli kobieta przyjmie „wyjście awaryjne” za późno, tzn. gdy już doszło do implantacji zarodka, zastosowanie tabletki dzień po NIE PRZERYWA rozwoju ciąży.
Antykoncepcja awaryjna to forma zapobiegania ciąży po niezabezpieczonym stosunku płciowym lub w przypadku potencjalnego niepowodzenia stosowanej antykoncepcji. Inne znane określenia tej metody to tabletka dnia następnego, czy antykoncepcja postkoitalna, doraźna. Powodem zastosowania antykoncepcji awaryjnej może być pęknięcie lub ześlizgnięcie się prezerwatywy, pominięcie tabletki antykoncepcyjnej lub ograniczenie jej skuteczności (wymioty), a także przypadkowy stosunek płciowy i brak jakiegokolwiek zabezpieczenia. Szacuje się, że 11 % aktywnych seksualnie kobiet stosowało kiedykolwiek tę metodę antykoncepcji.
Obecnie najczęściej stosowane są dwie metody antykoncepcji po stosunku:
- LEWONORGESTREL: 1 x 1500μg, przyjęty maksymalnie do 72h po stosunku (Escapelle)
- OCTAN ULIPRYSTALU: 30 mg max. do 5 dni po stosunku (EllaOne).
Lewonorgestrel 1500 mg (LNG)
Mechanizm działania LNG to zahamowanie owulacji (piku LH) i zapobieganie zapłodnieniu, po dokonanym piku LH lewonorgestrel jest nieskuteczny. Należy podać jednorazowo 1,5 mg lewonorgestrelu jak najszybciej po stosunku odbytym bez zabezpieczenia (maksymalnie do 72h). W czasie jednego cyklu można podać LNG dowolną ilość razy, jednak nie powinna to być stała metoda antykoncepcyjna.
Skuteczność LNG stosowanego w antykoncepcji awaryjnej zależy od tego w jakim momencie cyklu jajnikowego podano lek oraz od czasu, jaki upłynął od odbytego stosunku do przyjęcia leku. Największą skuteczność LNG wykazuje, jeśli zostanie podany przed dniem owulacji (90%).
Nie stwierdzono związku przyczynowo-skutkowego antykoncepcji awaryjnej ze zgonem ani poważnymi powikłaniami. Najczęstsze objawy niepożądane to nudności i wymioty, które występują u około 20% pacjentek (jeśli wystąpiły w ciągu 2 h, należy przyjąć kolejną tabletkę) oraz nieregularne krwawienia oraz plamienia – po zastosowaniu antykoncepcji awaryjnej miesiączka występuje zwykle tydzień przed lub tydzień po spodziewanym terminie. Niektóre pacjentki mogą zgłaszać tkliwość piersi, bóle brzucha, zawroty i bóle głowy oraz zmęczenie. Nie ma medycznych przeciwwskazań do podania LNG w antykoncepcji awaryjnej.
Antykoncepcja awaryjna nie przerywa ciąży
Wiedza na temat antykoncepcji awaryjnej jest niewystarczająca, ale i błędna, bo tabletka po jest utożsamiana z działaniem wczesnoporonnym. Antykoncepcja awaryjna jest czasami mylona z farmakologiczną aborcją. Podczas gdy farmakologiczna aborcja stosowana jest w celu przerwania istniejącej ciąży, to antykoncepcja awaryjna jest skuteczna tylko przed zaistnieniem ciąży.
Antykoncepcja awaryjna może zapobiec ciąży w ciągu 5 lub większej liczby dni od stosunku do implantacji zapłodnionego jaja, ale jest nieskuteczna po implantacji. „Po dokonanej owulacji lewonorgestrel nie wpływa na zaburzenia w transporcie jajowodowym, morfologię i receptywność endometrium, proces implantacji zarodka w macicy i rozwoju płodu „ – tak mówią rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego.
Octan uliprystalu
Uliprystal jest doustnym syntetycznym modulatorem receptora progesteronowego. Stosowany w dawce 30 mg do 5 dni po niezabezpieczonym stosunku działa przez zahamowanie owulacji, hamowanie piku LH (jest skuteczny nawet po rozpoczęciu piku LH). Poza tym powoduje bezpośrednie hamowanie wzrostu pęcherzyka dominującego w jajniku.
Objawy niepożądane:
- Nudności (20%)
- Wymioty (1%)- jeśli wystąpiły w ciągu 3 h, podać kolejną tabletkę
- Plamienia, bóle głowy
W antykoncepcji awaryjnej można również rozważyć założenie wewnątrzmacicznej wkładki antykoncepcyjnej zawierającej miedź (IUD – Intruterine Device) do 5-7 dni po najbardziej prawdopodobnym terminie jajeczkowania. Wpływając na właściwości endometrium, zapobiega ona implantacji zarodka. Jest ona bardzo skuteczna (99%).
Antykoncepcja po stosunku, jak sama nazwa wskazuje, nie powinna być stosowaną na stałe metodą regulacji poczęć. W każdym przypadku podejrzenia ciąży, mimo jej zastosowania, należy odbyć konsultację i badanie ginekologiczne.