Zespoł policystycznych jajników, nazywany też androgenizmem jajnikowym, to jedno z najczęstszych zaburzeń hormonalnych diagnozowanych w gabinetach ginekologicznych. Szacuje się, że PCOS jest rozpoznawany u 3-6% nastolatek.

Zespół policystycznych jajników u nastolatek – rozpoznanie i czynniki ryzyka

Rozpoznanie zespołu policystycznych jajników u nastolatek jest niezwykle trudne i ryzykowne. Jest jednak priorytetowe i konieczne, ze względu na wysokie ryzyko niepłodności, rozwoju raka endometrium, chorób układu sercowo-naczyniowego i cukrzycy typu 2 w późniejszym okresie życia. Już pewne symptomy powinny zapalić w mózgu “czerwoną lampkę” i zmotywować dorastającą kobietę do wykonania kompleksowych badań. Do czynników ryzyka rozwoju PCOS u młodocianych należy zaliczyć przedwczesną miesiączkę, przedwczesne pojawienie się owłosienia łonowego, niską wagę urodzeniową i otyłość.

Diagnostyka PCOS

Abyśmy mogli mówić o wystąpieniu PCOS u nastolatki, powinniśmy zaobserwować kilka nakładających się objawów:

nieregularne miesiączki — szczególnie miesiączki rzadkie (>45 dni), wtórny (>3 m-cy) lub pierwotny brak miesiączki;
hiperandrogenizm:
a) biochemiczny,
b) kliniczny (narastający hirsutyzm lub trądzik torbielowaty).

Objawy powinny utrzymywać się przynajmniej przez dwa lata po menarche (pierwszej miesiączce) wg rekomendacji polskich, a wg ESHRE nawet przez 8 lat. Warto tutaj zaznaczyć, że jeśli trwają krócej, sugeruje się rozpoznanie jedynie ryzyka wystąpienia PCOS.

Obecnie często poruszanym tematem jest nadrozpoznawalność zespołu policystycznych jajników, szczególnie w grupie nastolatek. Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy jest fakt, że część objawów spełniających powyższe kryteria może być wynikiem fizjologicznych zmian zachodzących w organizmie dorastającej kobiety. W ciągu 2-3 lat od pierwszej miesiączki cykle są bezowulacyjne ze względu na niedojrzałość układu podwzgórze-przysadka-jajnik, a pełna normalizacja cyklu może trwać nawet do sześciu lat. Nieregularne miesiączki, wielotorbielowata struktura jajników, objawy kliniczne hiperandrogenizmu mogą w tym wieku być wariantem normy, będącym wynikiem fizjologicznego procesu dojrzewania.

Na co zwrócić szczególną uwagę podczas diagnostyki PCOS u nastolatek?

Pomocne, ale nie obligatoryjne dla postawienia diagnozy jest stwierdzenie w badaniu USG miednicy mniejszej jajników o budowie policystycznej (PCOM).

I tu pojawia się problem.

Należy zwrócić uwagę, że ultrasonografia przezpochwowa nie jest wykonywana rutynowo u dziewcząt, natomiast ultrasonografia przezbrzuszna jest mniej skutecznym narzędziem diagnostycznym, ponieważ utrudnia dobrą wizualizację jajników. Mnóstwo dorastających dziewczyn ma jajniki o budowie drobnopęcherzykowej (jajniki te trudno zresztą ocenić w przezbrzusznym badaniu USG). Stosując kryteria Rotterdamskie musielibyśmy przyjąć, że aż 26% nastolatek miałoby jajniki policystyczne w USG, a przecież duża ich część nie rozwinie PCOS. Dlatego w tym przypadku dla diagnostyki PCOS ważniejsza jest objętość jajnika (>10 ml może być już “podejrzane”) niż liczba pęcherzyków. Samo badanie USG nie jest niezbędne do postawienia diagnozy.

Droga szesnastolatko! Drobny trądzik? Nieregularne miesiączki i drobnopęcherzykowe jajniki? Czy jest się czego bać? Czy to na pewno PCOS? Niekoniecznie, mogą to być problemy przejściowe, charakterystyczne dla Twojego wieku.