Okazuje się, że statystycznie od 2 do 4 spośród 10 kobiet czytających ten tekst może mieć mięśniaki macicy. W końcu to jeden z najczęstszych nowotworów łagodnych u kobiet! Podkreślamy – łagodnych, zatem nie tak groźnych, jak nowotwory złośliwe, a jednak niepozostających bez wpływu na zdrowie kobiety. Są one najczęstszym wskazaniem do usunięcia macicy i jedną z najczęstszych przyczyn zabiegów ginekologicznych.
Czym właściwie są mięśniaki macicy?
Mięśniaki są guzami monoklonalnymi (czyli rozwijającymi się z pojedynczej zmienionej komórki) wywodzącymi się z mięśni gładkich macicy.
Jak się rozwijają?
Początkowo dochodzi do przekształcenia się prawidłowych miocytów w miocyty nieprawidłowe, które następnie wzrastają w klinicznie widoczny guz. Szacuje się, że około 60% mięśniaków macicy powstaje w wyniku mutacji powstających w komórkach mięśniaka.
Mięśniaki – gdzie dokładnie występują?
Zdecydowanie najczęstszym umiejscowieniem mięśniaków jest trzon macicy, ale mogą rozwijać się również w innych częściach narządu rodnego, takich jak szyjka macicy, więzadło obłe, więzadło krzyżowo-maciczne, a nawet poza narządem rodnym, np. w przewodzie pokarmowym.
Rodzaje mięśniaków
Ze względu na położenie w macicy mięśniaki dzielą się na:
- podśluzówkowe – czyli położone płytko pod śluzówką,
- śródścienne – umiejscowione głębiej w ścianie macicy,
- podsurowicówkowe – znajdujące się pod błoną surowicową na zewnątrz macicy,
- uszypułowane.
Mięśniaki podśluzówkowe, tj. rosnące w kierunku jamy macicy, mogą częściowo lub całkowicie się do niej wpuklić. Niekiedy mięśniak podśluzówkowy, zlokalizowany całkowicie śródjamowo, łączący się ze ścianą macicy za pomocą szypuły, może być widoczny w ujściu zewnętrznym kanału szyjki. Mięśniaki takie określa się mianem rodzących się i często towarzyszą im boleśnie odczuwane skurcze macicy, podobne do porodowych.
Innym szczególnym rodzajem wzrostu mięśniaka jest jego obecność w obrębie blaszek więzadła szerokiego i luźny kontakt z macicą. Mięśniaki takie noszą nazwęmiędzywięzadłowych lub międzyblaszkowych.
Mięśniaki macicy – wielkość i ilość
Mięśniaki macicy mogą być pojedyncze lub mnogie, o różnych rozmiarach, od maleńkich, kilkumilimetrowych, aż do olbrzymich, które swym biegunem sięgają przepony (największe osiągają nawet 30 centymetrów!).
Jak często i u kogo najczęściej występują mięśniaki macicy?
Dokładna częstość występowania mięśniaków macicy nie jest możliwa do oceny, gdyż znaczny ich odsetek to zmiany bezobjawowe, wykrywane przypadkowo podczas rutynowej kontroli ginekologicznej.
Po 35. roku życia mięśniaki występują u ok. 30 proc. kobiet rasy białej i u ok. 50 proc. Afroamerykanek, stanowiąc ok. 1/3 schorzeń ginekologicznych. Jednocześnie obserwuje się wzrost częstości występowania tej patologii do 70% w populacji kobiet białych w wieku około 50 lat oraz do 80% u kobiet rasy czarnej. Guzy te rzadko występują przed okresem pokwitania oraz po menopauzie.
Przyczyny i czynniki ryzyka mięśniaków macicy:
- rasa czarna,
- wiek przedmenopauzalny,
- wczesny wiek pierwszej miesiączki,
- bezdzietność oraz późny wiek posiadania pierwszego dziecka (ryzyko wystąpienia mięśniaków u kobiet, które rodziły pięć lub więcej razy jest 4-krotnie niższe),
- niepłodność (mięśniaki występują dwukrotnie częściej u kobiet niepłodnych!),
- nadciśnienie tętnicze, otyłość oraz nadwaga,
- cukrzyca, niedoczynność tarczycy,
- dieta bogata w czerwone mięso i alkohol,
- niedobór witaminy D,
- rodzinne występowanie (ryzyko pojawienia się mięśniaka rośnie 3-krotnie, gdy mięśniaki stwierdzono u krewnej w pierwszej linii).
Objawy mięśniaków
Szacuje się, iż nawet około 60-90% występowania mięśniaków przebiega bezobjawowo, dlatego – tak, jak wspominaliśmy na początku artykułu, najczęściej wykrywane są przypadkowo, podczas badania ginekologicznego. Duża część mięśniaków pozostaje niezdiagnozowana, przynajmniej do pewnego czasu.
Najczęstsze objawy mięśniaków macicy podzieliliśmy na pięć grup.
- Nieprawidłowe krwawienia maciczne
Jest to podstawowy objaw mięśniaków macicy. Nieprawidłowości mogą mieć postać obfitych, przedłużających się krwawień w okresie miesiączki lub (rzadziej) nieprawidłowych krwawień macicznych poza okresem miesiączki. Obfite miesiączkowanie stwierdza się u około 30% kobiet z mięśniakami.
Krwawienia są na tyle duże, że utrudniają kobiecie normalne, codzienne funkcjonowanie. W najlżejszych postaciach mogą powodować dyskomfort związany z trudnością utrzymania higieny u kobiety w okresach krwawień, natomiast w najcięższych są tak uciążliwe, żeprowadzą do niedokrwistości z niedoboru żelaza, a nawet do wstrząsu hipowolemicznego. Czynnikiem determinującym objawy krwotoczne jest lokalizacja mięśniaka. Najbardziej uciążliwe są pod tym względem mięśniaki podśluzówkowe i śródścienne.
- Objawy uciskowe
Objawy uciskowe występowania mięśniaków są związane zazwyczaj z dużymi rozmiarami mięśniaka oraz kierunkiem jego wzrostu. Mięśniaki wzrastające w kierunku przedniej lub z przedniej ściany macicy mogą powodować zaburzenia oddawania moczu, wodonercze i nawet zatrzymanie oddawania moczu. Guzy wzrastające w kierunku zatoki Douglasa mogą powodować utrudnione oddawanie stolca lub zaparcia.
- Objawy bólowe
Objawy bólowe mogą mieć także charakter przewlekły o typie pobolewań w podbrzuszu, bolesnych miesiączek.
Rzadziej są przyczyną ostrego bólu brzucha związanego ze zmianami zwyrodnieniowymi w obrębie mięśniaka Stan ten charakteryzuje się gorączką, wzrostem wykładników stanu zapalnego (CRP, OB, leukocytów). Ostre dolegliwości bólowe mogą być spowodowane również skrętem szypuły mięśniaka podsurowicówkowego lub porodem mięśniaka podśluzówkowego (w tej sytuacji pojawiają się bóle podbrzusza o charakterze skurczowym i obfite krwawienie z dróg rodnych).
- Zaburzenia płodności
Mięśniaki macicy występują u 25% kobiet leczących się z powodu niepłodności, jednakże tylko u 1–2,4% z nich są jedyną przyczyną zaburzeń rozrodu.
Mięśniaki śródścienne mogą mieć niekorzystny wpływ na zajście w ciążę i implantację zarodka, zwłaszcza jeśli przekraczają 5 cm. Natomiast mięśniaki podśluzówkowe mają jednoznacznie negatywny wpływ na zajście oraz przebieg ciąży i rekomenduje się ich usunięcie u pacjentek z niepłodnością. Aktualnie uważa się, że mięśniaki podsurowicówkowe nie oddziałują na płodność.
- Poronienia
Szacuje się, że mięśniaki macicy wiążą się z 2-3-krotnym wzrostem ryzyka poronień spontanicznych i stanowią około 7% przyczyn poronień nawykowych.