Rak endometrium (rak trzonu macicy) jest najczęściej występującym rakiem żeńskiego układu rozrodczego. W samej Europie spośród 100 kobiet 1 do 2 w ciągu swojego życia zachoruje na tę chorobę. Rak endometrium najczęściej występuje u pacjentek powyżej 50 r.ż., głównie po menopauzie. Jednak bywają przypadki, że atakuje i młodsze kobiety. Aż do 25% przypadków to młodsze, miesiączkujące pacjentki.

Czy mam się czego obawiać? Czynniki ryzyka raka endometrium

Choć rak endometrium za bardzo nie wybiera, kim będzie jego kolejna ofiara, to istnieją pewne cechy, które zwiększają prawdopodobieństwo, że padnie właśnie na daną osobę. Czynnikiem etiologicznym większości przypadków raka trzonu macicy jest hiperestrogenizm.

Główne czynniki ryzyka raka endometrium są następujące:

  • Wiek: ryzyko raka endometrium wzrasta z wiekiem kobiety.
  • Geny: kobiety z zespołem dziedzicznego raka okrężnicy niezwiązanego z polipowatością (HNPCC) – zespół Lyncha, mają zwiększone ryzyko wystąpienia raka okrężnicy i raka endometrium. Jedna na 2 kobiety z tym zespołem zachoruje na raka trzonu macicy w jakimś momencie życia. Do 5% przypadków raka endometrium stanowią pacjentki z zespołem Lyncha.
  • Występowanie raka endometrium w wywiadzie rodzinnym: zachorowanie krewnej pierwszego stopnia (matki, siostry lub córki) zwiększa ryzyko rozwoju raka endometrium.
  • Obecność w wywiadzie raka sutka (piersi) lub jajnika u danej pacjentki. W przypadku pacjentek z rakiem sutka w wywiadzie ryzyko jest także większe, jeśli w leczeniu stosowano tamoksyfen.
  • Występowanie w wywiadzie pewnych chorób ginekologicznych:  Zespół policystycznych jajników: zespół ten wiąże się ze zwiększonym stężeniem estrogenów i mniejszym od normy stężeniem progesteronu, co w konsekwencji zwiększa ryzyko wystąpienia raka endometrium.
  • Rozrost (hiperplazja) endometrium: termin ten oznacza zwiększoną proliferację (wzrost) komórek błony śluzowej macicy. Komórki te są prawidłowe, ale mogą stanowić podłoże rozwoju nowotworu, jeśli pojawia się atypia komórek. Ryzyko raka jest bardzo małe w przypadku prostej hiperplazji, bez komórek atypowych, ale duże w przypadku rozrostu atypowego.
  • Ekspozycja na estrogeny w przypadku braku lub niewystarczającego stężenia progesteronu:  cykle bezowulacyjne o stosowanie zewnętrznych estrogenów, zwłaszcza leków hormonalnych zawierających tylko estrogeny, bez progesteronu, po menopauzie.
  • Nadwaga i otyłość: zwiększenie ryzyka raka endometrium wynika ze zmian stężenia estrogenów i ich działania.
  • Cukrzyca.
  • Nadciśnienie tętnicze.
  • Czynniki geograficzne: kobiety mieszkające w Ameryce Północnej i w Europie mają zwiększone ryzyko wystąpienia raka endometrium.
  • Nierództwo: kobiety, które nigdy nie były w ciąży mają zwiększone ryzyko wystąpienia raka endometrium.
  • Łączna liczba cykli miesiączkowych: większa liczba cykli miesiączkowych w życiu kobiety zwiększa ryzyko wystąpienia raka endometrium.

Istnieją inne czynniki podejrzewane o zwiększanie ryzyka zachorowania na raka trzonu macicy (spożywanie alkoholu, brak aktywności fizycznej) lub jego zmniejszanie (spożywanie fitoestrogenów zawartych w produktach sojowych, kawie i warzywach), jednakże dowody naukowe na ich rzecz są niespójne.

Przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych zawierających zarówno estrogen, jak i progesteron, podobnie jak stosowanie wkładek uwalniających lewonorgestrel, zmniejsza ryzyko wystąpienia raka endometrium.

Objawy

Najczęstszym objawem raka endometrium jest nieprawidłowe krwawienie z dróg rodnych, zwłaszcza u kobiety po menopauzie. U kobiet przed menopauzą, krwawienia z pochwy pomiędzy krwawieniami miesiączkowymi lub obfite krwawienia miesiączkowe powinny stanowić sygnał ostrzegawczy i skłonić kobietę do wizyty u ginekologa.

Diagnostyka raka trzonu macicy

Podstawą rozpoznania raka endometrium jest badanie histopatologiczne materiału pobranego z jamy macicy za pomocą diagnostycznego wyłyżeczkowania jamy macicy lub biopsji aspiracyjnej endometrium. Badanie to wykonuje się u pacjentek z objawami raka endometrium lub w przypadku jego podejrzenia w badaniu USG. Niepokój u ultrasonografisty może wzbudzić nieprawidłowy obraz błony śluzowej trzonu macicy (pogrubiałe endometrium powyżej 4 mm po menopauzie, a u pacjentek stosujących hormonalną terapię okresu menopauzy powyżej 8 mm). Pomocne może być wykonanie histeroskopii, czyli badania endoskopowego macicy. Do wykluczenia ewentualnych przerzutów przydatne bywają USG lub tomografia komputerowa jamy brzusznej, RTG klatki piersiowej.

Leczenie

Leczenie zależy od typu histopatologicznego nowotworu oraz jego zaawansowania. Podstawą leczenia raka trzonu macicy jest zabieg chirurgiczny (usunięcie macicy, obu jajowodów i obu jajników oraz ewentualnie węzłów chłonnych). Radioterapia i chemioterapia używane są jako leczenie uzupełniające. Możliwa jest też hormonoterapia.

Rokowanie w raku endometrium wykrytym we wczesnym stadium zaawansowania jest korzystne – 90% kobiet przeżywa 5 lat. Dlatego tak ważna jest wczesna diagnostyka. Mimo braku badań przesiewowych w kierunku raka endometrium regularna wizyta u ginekologa pozwala zidentyfikować pacjentki z czynnikami ryzyka, a pacjentki z nieprawidłowym obrazem endometrium w rutynowym badaniu ultrasonograficznym skierować na dalsze badania.